به گزارش پایگاه تخصصی مسجد؛ با شیوع کرونا و گسترش آن، یکی از اولین نهادهایی که در روزهای نخست آمادگی کامل برای مقابله با آن را داشت، مسجد بود. مسجدی ها از بسیج تا کسبه، از کودک تا بزرگسال در همه عرصههای مقابله با کرونا و آسیبهای آن حضور داشتند. آنها در زمانیکه ماسک(تنها راه مقابله با بیماری)، گران و کمیاب شد، توانستند با تولید و توزیع میلیونی آن گام بزرگی در مقابله با بیماری بردارند. اهل مسجد با حضور شبانه روزی خود توانستند، با اقدامات بی نظیری مثل توزیع آبمیوه و میانوعدههای مقوی، خستگی کادر درمان را برای دقایقی دور کنند.
بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) مبنی بر محوریت مسجد در اقدامات مربوط به مقابله با بیماری و کمک های مردمی(تحت عنوان «رزمایش مواسات و همدلی»)، مرکز رسیدگی به امور مساجد در لبیک به فرمان رهبر انقلاب، «عملیات محله محور مسجد پایه» را آغاز کرد.
این عملیات علاوه بر اقدامات پیشگرانه کرونایی و کم کردن صدمات و آلام ناشی از آن، در موقفهای تقویم خود برنامههای مختلف فرهنگی و اجتماعی را با محوریت مقابله با کرونا و کاهش صدمات آن، دنبال میکند. از در همین راستا و با هدف کاستن آسیبهای اقتصادی، برنامههای دقیقی برای توزیع هدفمند کمکهای معیشتی طراحی شد. مساجد با هماهنگی یکدیگر خانوادههای نیازمند را شناسایی و با اشتراک گذاشتن ظرفیتهای خود اقدامات منظم و مدونی را انجام میدهند. در عملیات محله محور، تعدادی مساجد محوری وظیفه هماهنگی سایر مساجد محله را در موقفهای مختلفی که در این عملیات تعریف شده را بر عهده دارند.
یکی از موقفهای «عملیات محله محور مسجد پایه»، با نام «فرشتگان رحمت» در روزهای گذشته و سالروز ولادت حضرت زینب کبری(سلاماللهعلیها) و روز پرستار، اجرا شد. بسیاری از مساجد استان تهران در ماههای گذشته و این روز باشکوه، رشادتهای مدافعان سلامت را تجلیل و از زحمات کادر درمان قدردانی کردند. مسجد«حضرت ولیعصر(عجلاللهتعالیفرجهالشریف)» محله اراج از مساجد منتخب عملیات «فرشتگان رحمت» و همچنین از مساجد محوری «عملیات محله محور مسجد پایه» است. در گفتوگوی پیش رو با «حجتالاسلام علیرضا نامنی» امام جماعت جوان این مسجد دلایل لزوم اجرای این عملیات و قدردانی از پرستاران و مدافعان سلامت را جویا شدهایم. همچنین ویژگیهای اخلاقی و مدیریتی یک امام جماعت موفق را با او بررسی کردهایم. در ادامه گفت و گوی پایگاه تخصصی مسجد را با حجتالاسلام نامنی میخوانید.
لزوم قدردانی از کادر درمان توسط مسجدی ها بخصوص در عملیاتی مثل«فرشتگان رحمت» چیست؟
خدمات کادر درمان و مدافعان سلامت تنها به دوران کرونا ختم نمی شود ولی بعد از کرونا زحمات آنها مضاعف شد. آنها پیشگامان سلامت جامعه هستند زیرا آنها در شرایطی جان خود را سپر کردند که در آن شرایط مبهم کسی هنوز پیامدهای بیماری و یا شیوع آن را نمیشناخت. حتی در آن روزها راه مقابله با بیماری کاملا مشخص نشده بود. هم چنین کسی نمیدانست ماهیت و آثار این بیماری چیست؟
اینکه کادر درمان در چنین شرایط خطرناکی دل به دریا زدند و جانفشانی نمودند، اهمیت دارد. آنها در حالی که نمی دانستند سلامتی خودشان حفظ خواهد شد یا خیر، تمام تلاش خود را برای سلامت جامعه نمودند. همین موضوع به تنهایی قابل تقدیر است!
اما دلیل دیگری هم برای تقدیر از آنها وجود دارد. کار آنها یک کار پسندیده و الهی است. پرستاری، دلجویی و درمان بیماران کاری بسیار پسندیده است که در دین ما بر آن تاکید فراوانی شده است.
مسجدی ها چگونه میتوانند تقدیر از مدافعان سلامت را همچنان ادامه دهند؟
اولین کار این است که همه مردم و به خصوص مسجدی ها به توصیههای پزشکی و بهداشتی کادر درمان توجه کنند. رعایت پروتکل های بهداشتی و کم کردن زحمت آنها اولین قدردانیای است که میشود انجام داد. عمل به دستورالعملها و پروتکلهای بهداشتی، نوعی تشکر از آنها محسوب میشود.
نکته بعدی این است که؛ مناسبت هایی مثل میلاد حضرت زینب(سلاماللهعَلیها) و روز پرستار، فرصت خوبی است که مردم در محلههای خود این عزیزان را شناسایی و از آنها تقدیر کنند. البته بهتر است این کار با حضور در محل کار آنها، بیمارستان و یا درمانگاهها، صورت بگیرد.
در روز میلاد حضرت زینب(سلاماللهعَلیها)، اهالی مسجد حضرت ولیعصر(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) محلهی اراج به همراه ائمه جماعات دو مسجد دیگر این منطقه، اعضاء هیئتهای امناء و پایگاه های بسیج به بیمارستانهای منطقه رفتیم و با گل و شیرینی و اهدای هدایا و یادگاریهایی از این عزیزان قدردانی کردیم. در این مراسم، امام جماعت مسجد جامع اراج حجت الاسلام موسوی متقی و مسجد قائم(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) خیابان گلزار به امامت حجت الاسلام ظهرابی و اعضای بسیج و امنای این مساجد که قریب به ۲۰ نفر میشدیم، به بیمارستانهای چمران و نیکان در منطقه شمال شرق تهران رفتیم.
فعالیتها و ایده های شما در مدیریت مسجد، از معیارهای یک امام جماعت موفق محسوب میشود. به نظر حضرتعالی که در عملیات «محله محور مسجد پایه» نیز حضوری فعال دارید، ویژگیهای یک امام جماعت موفق چیست؟
امروز[۱۳دیماه ۱۴۰۰] سالروز شهادت شهید سلیمانی است. ایشان در نشست ائمه جماعات در روز جهانی مسجد فرمایشاتی داشتند که در ذهن من ماندگار شد. بر اساس فرمایش ایشان امام جماعت یک مسجد، امام محله و منطقه است. نه امام آن چند متر محدودهی یک مسجد.
امام محله و امام مسجد تفاوتهای اساسی با هم دارند. امامِ مسجد فقط با افراد داخل مسجد ارتباط دارد. اما امامِ محله از حال و هوای همه اهالی باخبر است و با همه مردم منطقه ارتباط دارد.
اگر امام جماعت حیطه کارش را به فراتر از محدودهی مسجد گسترش دهد و به منطقه و محلهاش بپردازد موفق خواهد شد. درخواست های مردم از یک امام جماعت تنها به نماز ختم نمی شود. اگر یک امام جماعت بخواهد فقط به اقامه نماز بپردازد، موفق نخواهد شد. موفقیت امام جماعت در این است که قلوب قاطبهی اهالی محله را به دست آورد. حتی اگر شخصی سالی یک بار به مسجد بیاید. البته که او هم در نظر ما مسجدی حساب میشود.
من معتقدم اگر شخصی حتی سالی یک بار در ماه رمضان و یا محرم به مسجد بیاید، مسجدی محسوب میشود. لذا ما وظیفه داریم حالش را جویا باشیم و یا به دیدار او برویم و اگر گرفتاریای داشت کمک کنیم تا رفع شود.
در همین راستا، یکی از کارهایی که از قدیم رونق داشت ولی اکنون کم رنگ شده، قرضالحسنه مساجد است. مساجد باید بتوانند در رفع مسائل مالی اهالی کمک کنند. امام جماعت باید تدبیر کند و پولهایی که سرگردان هستند را به سمت قرضالحسنه سوق دهد. حتی اگر برخی از اهالی فقط از طریق صندوقِ قرضالحسنه با مسجد در ارتباط باشند، باز هم نقش مسجد در زندگی آنها موثر خواهد بود.
من در طول چند سال امامتِ مسجد به این تجربه رسیدهام که اگر اهالی برای رفع گرفتاریهای مالی به مسجد، به عنوان اولین مرجع رفع گرفتاری مراجعه کنند، هم در زندگیشان و هم در جذب آنها به مسجد تاثیرگذار است. حتی اگر امام جماعت اشراف داشته باشد و آنها را به بانکها و موسسات مالی معرفی کند، باز هم ملجاء و مرجع رفع گرفتاری خود را مسجد میدانند.
شما در صحبت ها اشاره کردید که با اهالی محله، ائمه جماعات و هیئت امنای چند مسجد دیگر برای قدردانی از کادر درمان به بیمارستانهای منطقه رفته بودید. این امر یکی از اصولِ «عملیات محله محور مسجد پایه» است. همچنین شما امام جماعت یک مسجد محوری نیز هستید. به نظر حضرتعالی، ائمه جماعات مساجد چگونه میتوانند در رفع آسیب های محله و همچنین سایر اهداف عملیات محله محور با یکدیگر همکاری کنند؟
ما در قدم اول شبکه سازی انجام دادیم. البته من قبل از مسجد ولیعصر اراج به مدت ۲۱ سال در یکی از مساجد همین منطقه امام جماعت بودم. از بدو ورودم به این مسجد با شناختی که حجت الاسلام و المسلمین کرمانی مدیر مرکز رسیدگی به امور مساجد باهنر از بنده داشتند، محوریت مساجد محله را به مسجد ما سپردند که شامل اقدسیه، ازگل و اراج میشود. در همان ابتدای کار جلسهای با ائمه محترم جماعات این منطقه داشتم و با آنها ارتباط برقرار کردم.
در مناسبت ها همدیگر را یاد میکنیم و مراسمات محلی را با مشورت همدیگر برگزار می کنیم.
به عنوان مثال؛ مسجد ما هم اکنون آماده میشود تا در شب شهادت حضرت فاطمةالزهرا(سلامُاللهعَلیها) یادوارهی شهدای محله اراج و بزرگداشت شهادت شهید سلیمانی را برگزار کند. لذا چند روز پیش با ائمه جماعات محله و همچنین خانوادههای شهدای محله اراج جلسه برگزار کردیم. چون این یادواره برای شهدای محله است. لذا دور هم جمع شدن ائمه جماعات محله و خانواده های شهدا در همین روزهای نخستین، باعث اتحاد مساجد و ارتباط بیشتر با اهالی محله میشود.
وقتی این ارتباطات بیشتر میشود، تعامل بیشتری هم با قاطبه مردم، بسیج، ائمه جماعات و کسبه صورت می پذیرد. ائمه جماعات باید محدودهی اطراف مسجد را محدودهی امامت بدانند. باید با تشکیل جلسات مستمر مثل جلسات شورای فرهنگی در امور مختلف مشورت صورت گیرد و مردم نیز در جریان فعالیت های انجام شده قرار بگیرند. در این صورت ارتباط اهالی با مسجد و ارتباط امام جماعت با اهالی گسترش پیدا میکند.
اکنون در محله ما این اتفاق افتاده و ما به عناوین مختلف با اهالی ارتباط داریم.
در نظر شما راههای جذب قشر نوجوان و جوان به مسجد چیست؟
من در طول قریب به بیش از بیست سالی که در محدوده شمال شرق تهران امام جماعت بودم، این تجربه را کسب کردم که؛ اولین کاری که باید برای جذب نوجوانان انجام داد، حفظ احترام آنها است. بیشترین چیزی که روی جوانان و نوجوانان تاثیر میگذارد این است که دیده شوند. غالباً اکثر کسانی که در این زمینه به مشکل بر میخورند کسانی هستند که با این قشر صمیمیت ندارند و به قول معروف خیلی آنها را تحویل نمیگیرند.
یکی از راهکارها در این امر، استفاده از شبکه های اجتماعی و ایجاد گروههای مجازی با حضور نوجوانان و جوانان محله است.
راهکار دوم این است که برنامههایی که مسجد برای این قشر طراحی میکند غیر از آن چیزی باشد که خودشان تجربه میکنند. به عنوان مثال؛ ما اخیراً در مسجد فیلم سینمایی «منصور» را فقط برای جوانان اکران کردیم. پنجاه نفر از جوانان محله را به دیدن این فیلم دعوت کردیم که البته تنقلات را هم میهمان ما بودند.
در این برنامه، نوجوانان محل با دوستانشان در یک فضای صمیمی این فیلم را دیدند. در کنار اینها برنامه کوهپیمایی نیز با آنها داریم. همچنین برنامه سرکشی از مدارس و ارتباط مستمر با دانش آموزان را در برنامه خود داریم.
کسانی که نخبه هستند، نمرات خوبی کسب میکنند و یا رتبههای خوبی در کنکور به دست میآورند همواره مورد تشویق و تقدیر مسجد قرار میگیرند. همچنین جوانانی که به تازگی ازدواج کردهاند، طی مراسمی در حضور والدینشان به آنها هدایایی مثل یک قواره چادری تقدیم میکنیم. پیوندشان را تبریک میگویم و ارتباط خود را با آن ها تقویت و حفظ میکنیم. به هرحال در مناسبتهای مختلف این قشر را تجلیل و تشویق میکنیم.
آنها هم از این که دیده میشوند و میبینند که مسجد همواره آنها را در یاد دارد بسیار خوشحال میشوند و به قولی پا به جفت مسجد میشوند.
در حال حاضر پایگاه بسیج مسجد ما، پایگاه بسیج ائمه طاهرین(عَلَیهمالسَلام) قریب به ۱۳۰ عضو نوجوان دارد که غالباً همه در مقطع راهنمایی و دبیرستان تحصیل میکنند. معمولاً در همه مناسبتها و برنامههای مسجد نیز حضور فعال دارند.
در مراسمات نیز با سخنرانان و مداحانی که دعوت میکنیم، هماهنگ میکنیم که در خور سن و سال آنها اجرا کنند و سخن بگویند و از مطالبِ روز استفاده کنند.
در دوران کرونا اجرای برنامهها و مراسمات در فضای باز کمک زیادی به جذابیت آنها برای قشر جوان کرد. به عنوان مثال؛ برگزاری برخی از جشنها در پارک نزدیک مسجد ولیعصر(عَجَّلَاللهُتعالیفَرَجَهُالشریف) بازتاب بسیار خوبی از سوی آنها داشت.
از این گفته معلوم میشود که شما به جذابیت برنامهها اهمیت زیادی میدهید. از نظر شما خصوصیات یک مراسم مسجدی خوب چیست؟
مراسمات معمولاً دو بعد دارند. یک بُعد فیزیکی است و بُعد دیگر بُعد معنوی آن است.
در بُعد فیزیکی، پذیرایی، صوت و تصویر اهمیت ویژهای دارد. به عنوان مثال؛ آن کسی که به مراسمِ مسجد میآید نباید این دغدغه را داشته باشد که چه ساعتی برگردد تا بتواند شام درست کند. به هر حال بسیاری از خانواده ها سر شب و میآیند آخر شب بر میگردند. لذا پذیرایی از این جهت باید مد نظر قرار بگیرد. بحث دیگر کیفیت پذیرایی است. چیزی که به عنوان پذیرایی استفاده میشود باید در خور شأن خانوادهها باشد. لذا ظروف تمیز و غذای سالم بسیار مهم هستند.
بُعد دیگر، بعد معنوی مراسمات است که سخنرانی، مداحی، گروه سرود و تواشیح را شامل میشود.
وقتی شرکتکنندگان ببینند یک سخنران و مداح محتوای فرهنگی خوبی ارائه می کند و حرفهای عادی نمیزند، برای آمدن به مراسماتِ آینده ترغیب میشوند. از همین جهت ما در مسجد در بحث دعوت از مداح و سخنران حساسیتهایی داریم. لذا سعی میکنیم سخنران و مداح کاملاً بهروز و ولایی باشند و آمادگی آنها درباره موضوع کاملاً مشهود باشد. این موضوع که ما درباره آن دغدغه داریم، به تنهایی برای مخاطبان جذابیت دارد.
این که مخاطبین ببینند هیئت امناء و امام جماعت کسانی را برای برنامهها دعوت میکنند که از آمادگی بالایی برخوردارند، به نوعی یک عامل جذب کننده است.
همچنین وجود یک سیستم صوت و نورپردازی خوب در جذابیت برنامهها تاثیر بسزایی دارند. به هر حال جلوههای صوتی و تصویری در تمام دنیا برای جذب مخاطب استفاده میشوند و بازتاب خوبی داشتهاند. از همین جهت باید به این موضوعات اهمیت داد. لذا بهتر است در شادیها از نورپردازیهای جذاب و صوت با کیفیت استفاده کرد.
موضوع دیگر برپا کردن ایستگاه صلواتی در محله است. مسجد ما در تمامی برنامههای مهم ایستگاه صلواتی برپا میکند. چون آن کسی که به مسجد میآید از انتفاعات مسجد بهره میبرد. ولی کسی که رهگذر است هیچ بهره ای ندارد، الا اینکه زمان اذان صدای آن را بشنود. وقتی ایستگاه صلواتی برپا شود و با یک چای و کیک و یا شربت و شیرینی از رهگذران پذیرایی شود، کمکم پایشان به مراسماتِ مسجد باز میشود. به هر حال همه اهالی متوجه میشوند که مسجد محلشان فعال است و برنامه دارد و ایستگاه صلواتی نمادی از این برنامه است.
همچنین مسجد محله برنامه را برای همه اهالی برگزار میکند چه کسانی که داخل مسجد هستند و چه رهگذران! اخیراً ایستگاه های صلواتی به شکل موکب ایجاد می شوند که بر جذابیت آنها افزوده است و میشود از آن به عنوان نمادی از برنامههای مسجد استفاده کرد.